www.deblauwververij.nl

I'd like to meet:

De Blauwververij bestaat uit een voormalig fabriekspand en een aantal arbeiderswoningen. Het complex in Eindhoven is ruim 150 jaar oud en vanuit cultuurhistorisch oogpunt erg waardevol. Vanaf 1998 is Wooninc. eigenaar van het geheel. De corporatie heeft nieuwbouwplannen voor het grote gebied in de Rochusbuurt, gelegen tussen Sint Jorislaan, Hoefkestraat, Rochusstraat en Tuinstraat.

Bijzondere plek
Het fabriekspand ligt verborgen in een idyllisch hofje achter de vier kleine huisjes aan de Sint Jorislaan. In de binnentuin staat een grote schoorsteen. De pijp torent hoog boven de huizen uit en is van ver al te zien. De hoeveelheid bomen zorgen voor veel schaduw in de patio en de omringende bebouwing geeft het geheel een erg intieme sfeer. Iets verderop luiden de klokken van de St. Joriskerk. Een stukje Frankrijk in Eindhoven.

Kostbaar erfgoed
De rijtjeshuizen zijn meer dan anderhalve eeuw oud. Deze woningen zijn karakteristiek voor het dorp –en stadssbeeld van de negentiende eeuw. Door veelvuldige sloop is dit bouwtype erg zeldzaam geworden. Tussen 1859 en 1963 werd in de fabriek textiel geverfd en chemisch gewassen. De bebouwing vormt een belangrijke herinnering aan de geschiedenis van de stad. In de negentiende eeuw had Eindhoven namelijk een belangrijke rol als textielcentrum in de regio. Oude industriële gebouwen uit de textielbranche zijn schaars in de lichtstad.

Onduidelijke toekomst
Wat precies de bestemming is van de Blauwververij is nog onzeker. De mensen die er wonen en werken weten ook nog niet wat hen te wachten staat. Wooninc. heeft hierover tot op heden geen garanties gegeven. Omstreeks 1975 zijn de meeste ruimten van het complex verbouwd tot zelfstandige woningen. In totaal zijn er vijf bewoond. Daarbij hebben drie beeldende kunstenaars en een industrieel-vormgever er hun atelier. Ook bevindt zich er een maquettebureau.

De Blauwververij heeft veel veranderingen gekend. Regelmatig is het complex uitgebreid, vooral door de groei van de ververij en de wasserij. Maar ook de omgeving is veranderd. Voetpaden zijn straten geworden en weilanden veranderd in woonwijken. Een kerk heeft plaats gemaakt voor een verzorgingstehuis terwijl iets verderop een grotere kerk wordt gebouwd. En de Sint Jorisstraat krijgt een nieuwe naam; Sint Jorislaan.

Oprichting van de Blauwververij
Johannes van Bergeijk huurt in 1859 een arbeiderswoning met werkplaats en erf aan de huidige Sint Jorislaan te Stratum*. De werkplaats achter het huis heeft op dat moment twee puntdaken, zogeheten zadeldaken, met veel ramen voor een goede lichtinval. Dit is de plek waar de ververij wordt opgericht. In die tijd is indigo de meest gebruikte kleurstof voor textiel. Deze is blauw, vandaar de naam “de Blauwververij”. Er worden stoffen geverfd voor onder andere wevers en particulieren. De werkplaats staat nog steeds in het hofje achter de voormalige woning van Johannes. Het dubbele dak is inmiddels vervangen door één zadeldak.

* In januari 1920 worden de vijf omringende gemeenten van Eindhoven geannexeerd: Woensel, Strijp, Gestel, Stratum en Tongelre. “Groot-Eindhoven” is geboren. De huidige Rochusbuurt heeft dan nog niet de bebouwing die het nu kent. Het bestaat voornamelijk uit weilanden.

Het straatje van Johannes
Het complex de Blauwververij bestaat uit vier oude arbeiderswoningen en een voormalig fabriekspand. De huizen en het oudste gedeelte van de fabriek zijn voor 1859 gebouwd. Deze optrekjes hadden oorspronkelijk een opkamer en een deur aan de straatzijde. Twee woningen hebben nog steeds de opkamer en de originele ingang. Bij de andere twee is de deur vervangen door een extra raam.
In 1866 koopt van Bergeijk de woning op nummer 78. Hij koopt het inclusief de grond ter grootte van circa 8 roeden; 112m². In 1910 worden de overige panden aan de St. Jorislaan met achterliggende tuinen aangekocht. Dit zijn de huidige nummers 72 t/m 76. Het personeel van Johannes van Bergeijk betrekt deze arbeiderswoningen.

Sint Joriskerk wordt verplaatst
De Hoefkestraat bestaat nog niet aan het eind van de negentiende eeuw. Er loopt dan een voetpad tussen de Blauwververij en boerderij ‘t Hoefke. Deze hoeve, die de tand des tijds niet heeft overleefd, staat dan nog op de hoek met de huidige Pastoor Dijkmansstraat. Aan de andere kant van de St. Jorisstraat staat de voormalige St. Georgiuskerk met zijn ouderwetse luitoren. Dit is een klein houten gebouw naast de kerk met daarin het klokkenspel. Het gebedshuis staat op dat moment op de plek waar nu zorgcentrum De Wilgenhof is gehuisvest. Omdat de parochiën flink mogen uitbreiden wordt 150 meter verder een grotere kerk gebouwd. Pas in september 1885 gaat de nieuwe kerk open. Maar nog zonder toren. De later aangelegde Past. Dijkmansstraat is vernoemd naar de pastoor onder wiens leiding de toren wordt voltooid in 1911. Dit is ook het jaartal waarin Dhr. van Bergeijk overlijd. Zijn kinderen leiden op dat moment het bedrijf alweer twee decennia.

Groei van de Blauwververij
In 1871 komt de eerste serieuze uitbreiding van het fabriekspand tot stand. Er wordt meer grond gekocht en er wordt gebouwd. De nieuwbouw krijgt twee lagen met daarop een zadeldak. Dit deel wordt gebouwd tegen de kopse kant van de oude werkplaats.
In 1917 wordt een vleugel aangebouwd. Deze komt haaks te staan waardoor het pand L-vormig wordt. Deze nieuwbouw heeft wederom twee lagen, dit keer met platdak, en dient als ketelhuis voor de stoomketel. Direct naast het ketelhuis wordt de schoorsteen opgetrokken. De letters J V B (Johannes Van Bergeijk) worden er verticaal met gele stenen ingemetseld. De stoomketel voorziet in warm water. Behalve indigoblauw kunnen nu ook andere kleuren op textiel worden aangebracht en kan er chemisch gereinigd worden. Ook de naam wordt aangepast. "Blauwververij" wordt nu "Stoomververij en Chemisch Wasscherij”.
In 1948 wordt de ketel afgekeurd en bouwt men haaks op het oude een nieuw ketelhuis, waardoor het fabriekspand U-vormig wordt. Deze nieuwe vleugel heeft ook weer twee lagen. Nu met een schuin dak, een zogeheten lessenaarsdak. Op de eerste verdieping komt een "moderne" strijkkamer want er is eindelijk elektriciteit. De naam wordt nu “Appreteer –en Plisseerinrichting”. Iets later wordt het bedrijf “Chemisch Wasserij en Ververij” genoemd.

Nieuwe bestemming voor het complex
De familie van Bergeijk verkoopt vanaf 1929 stukken van hun grond, gelegen aan de huidige Hoefkestraat. In 1963 wordt ook de Blauwververij van de hand gedaan. Aan wie het terrein met bebouwing dan wordt verkocht is niet duidelijk. Wel weten we dat dhr. Linssen rond 1975 de nieuwe eigenaar van het complex wordt. Hij verbouwt het fabriekspand tot zelfstandige woonruimtes en voorziet twee arbeiderswoningen van een kleine aanbouw. Vandaag de dag zijn vijf woningen bewoond en biedt het complex ruimte aan verschillende ateliers voor kunstenaars, een industrieel ontwerper en een maquettebureau.
In 1998 koopt Wooninc. alles over met als doel het te slopen en er appartementen te bouwen. De bewoners van het complex en van de buurt pleiten voor behoud van het pand. Tot op heden is er grote onduidelijkheid over het lot van het complex, de bewoners en de gebruikers.

Als Wooninc. in 1998 eigenaar wordt van de Blauwververij en het achterliggend terrein, wil de corporatie het slopen. In 1999 organiseren de bewoners van de Blauwververij een open dag om het complex op de kaart te zetten. In het laatste plan van de wooncorporatie wordt een deel van het complex gerenoveerd. Een aantal huizen in het aangelegen Romerohof moet plaats maken voor nieuwbouw. Maar, wat gebeurt er met de bewoners? En, hoe verlopen de ontwikkelingen?

Aandacht voor de Blauwververij
De bewoners en gebruikers van de Blauwververij staan niet achter de sloopplannen van Wooninc. In juni 1999 organiseren zij een open dag. Hiervoor worden buurtbewoners, gemeenteraadsleden, leden van de monumentencommissie en pers uitgenodigd. Het doel is het complex van de slooplijst te schrappen. Middels een bezichtigingsdag kan men met eigen ogen zien wat er op het spel staat. Dhr. Jac van Bergeijk houdt een lezing over de geschiedenis van het complex en de werkzaamheden binnen het industriële erfgoed. Jac is nazaat van de oprichter van de Blauwververij. Tevens is hij textieltechnicus en emeritus technisch conservator van het Nederlands Textielmuseum in Tilburg.

Succesvolle dag
De open dag wordt bezocht door honderden mensen. Het secretariaat van de monumentencommissie, wethouder Backhuijs (stadsontwikkeling en beheer, VVD) en de fractievoorzitters van Groen Links, D’66, Stadspartij en PvdA geven acte de présence. Meer dan tweehonderd bezoekers zetten hun handtekening en verklaren vóór behoud van het complex te zijn. Ook willen ze dat het dezelfde woon/werkfunctie behoudt.
In november van hetzelfde jaar volgt een informatiebijeenkomst, dat weer veel bekijks trekt. Er wordt uitleg gegeven over hoe de ontwikkelingen en het proces tot monumentstatus er voorstaan. En er is een debat met onder meer de voorzitter van de monumentencommissie en van de Wekgroep Nieuwbouw. De directie van Wooninc., voor beide gelegenheden uitgenodigd, heeft consequent verstek laten gaan. De twee dagen blijken zinvol, want enkele jaren later krijgt de Blauwververij de status van gemeentelijk monument.

Werkgroep Nieuwbouw
Niet alleen het terrein van de Blauwververij is door Wooninc. aangekocht. Ook het zogeheten Joep Jansenterrein is in handen van de woningbouwvereniging. Het gebied ligt tussen de Geldropseweg en de Hoefkestraat. Hiervoor zijn ook sloop -en nieuwbouwplannen. De Werkgroep Nieuwbouw is een comité dat bestaat uit bewoners van de Rochusbuurt. Ze houden zich bezig met de ontwikkelingen rondom de twee grote percelen vanuit de visie van de buurtbewoners. Meer informatie over de Werkgroep Nieuwbouw is te vinden onder ‘Links’.

’Sloopstof op het Romerohof’
In de lente van 2007 is Wooninc. is al geruime tijd aan het praten met de bewonerscommissie van het Romerohof. Deze straat ligt aan het terrein van de Blauwververij en ook hier zal nieuwbouw worden gerealiseerd. Daarvoor zullen een aantal huizen en tuinen van het Romerohof gesloopt worden. De corporatie wil bij de commissie draagvlak creëren en is bereid om met hen een sociaal statuut op te stellen. Hierin worden concrete afspraken gemaakt over bijvoorbeeld vervangende woonruimte en verhuisvergoeding.

Lege handen na veelvuldig overleg
De bewonerscommissie van het Romerohof krijgt iemand van de Woonbond toegewezen. Deze consulent begeleidt hen en ziet er op toe dat het overleg met Wooninc. in goede banen verloopt. Bij deze samenkomsten is ook een vertegenwoordiger van de Werkgroep Nieuwbouw aanwezig. En, namens de woningbouwcorporatie; de wijkcoördinator en een bouwmanager. De corporatie zegt toe de kosten van deze vergaderingen voor haar rekening te nemen. Maar dit trekken ze terug na maanden van deliberaties. Een argument is dat de bouwvereniging vertrouwen heeft zonder de Woonbond ook tot goede afspraken te komen. Een ander excuus is dat ze de Woonbond te duur vinden. De bewonerscommissie blijft met lege handen achter. Tot op heden is het overleg tussen de bewonerscommissie en de woningbouwcorporatie niet hervat.

Bestemming van de Blauwververij
Wooninc. verzorgt in het voorjaar van 2007 een informatiebijeenkomst voor de bewoners van de Blauwververij. Een ding is volgens Wooninc. zeker; binnen twee jaar moeten de mensen van de Blauwververij uit hun woning, zodat het grootste deel van het complex gerenoveerd kan worden. Een van de arbeidershuisjes en de jongste vleugel zullen worden gesloopt. De bewoners kunnen na de renovatie zeker niet terug omdat het complex als buurthuis gaat fungeren, aldus de corporatie. Wel worden gouden bergen beloofd. Alle bewoners krijgen bijvoorbeeld een woon/werkruimte in de te realiseren nieuwbouw op het perceel. En met huurprijzen zal rekening gehouden worden. Maar helaas, de woningbouwvereniging weigert ook maar iets van die beloftes op papier te zetten.

Belemmering van overleg
De bewoners van de Blauwververij willen in 2007 een sociaal statuut opstellen. Maar Wooninc. ziet hen niet als serieuze partij, en vindt dat ze hier geen recht op hebben. De corporatie noemt zich zelfs coulant als het gaat om het aanbieden van vervangende woon/werkruimte. Eén van de argumenten is dat sommige bewoners formeel geen huurder zijn. Maar dat is niet waar, alle bewoners zijn officieel huurder. Zij zijn juist al die tijd coulant geweest met Wooninc., omdat ze bijvoorbeeld zelden een beroep hebben gedaan op de onderhoudsplicht.

Toekomst van de bewoners
De mensen van de Blauwververij hebben Wooninc. te kennen gegeven voortaan een beroep te zullen doen op hun rechten. Zo zijn zij nu lid van de Woonbond en worden door hen ondersteund. Bouw –en Woningtoezicht is op de hoogte van de staat van het complex en de woningbouwvereniging zal zich moeten houden aan de onderhoudsplicht. Ook komt er weldegelijk een sociaal statuut en worden krachten gebundeld. Want, de bewonerscommissie van het Romerohof en die van de Blauwververij hebben zich verenigd. Zij eisen heropening van het overleg met de corporatie en een fatsoenlijk sociaal plan.