ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΘΗΜΑΤΩΝ ΘΕΡΑΠΕ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος Κύ­ρου υ­πήρ­ξε έ­νας α­πό τους σπου­δαι­ό­τε­ρους βυ­ζαν­τι­νούς συγ­γρα­φείς. Το συγ­γρα­φι­κό του έρ­γο υ­πήρ­ξε ση­μαν­τι­κό­τα­το. Εί­χε πλού­σι­ες θε­ο­λο­γι­κές, λο­γο­τε­χνι­κές και φι­λο­σο­φι­κές γνώ­σεις. Πέ­θα­νε γύ­ρω στο 460 μ.Χ. κον­τά στην Α­πά­μεια σε κοι­νω­νί­α με τους Ορ­θο­δό­ξους. ● Το κεί­με­νο «Ελ­λη­νι­κών Πα­θη­μά­των Θε­ρα­πευ­τι­κή», το ο­ποί­ο εκ­δί­δε­ται για πρώ­τη φο­ρά στη νε­ο­ελ­λη­νι­κή γλώσ­σα, εί­ναι έ­να α­πό τα ση­μαν­τι­κό­τε­ρα κεί­με­να της χρι­στι­α­νι­κής σκέ­ψης. Σε ο,τι έ­χει να κά­νει με το πε­ρι­ε­χό­με­νο του έρ­γου βρί­σκε­ται πο­λύ κον­τά στο κεί­με­νο του Μ. Βα­σι­λεί­ου, «Προς τους νέ­ους, ό­πως αν εξ ελ­λη­νι­κών ω­φε­λοίν­το λό­γων». Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος στρέ­φε­ται ε­ναν­τί­ον της ελ­λη­νι­κής μυ­θο­λο­γί­ας και της πο­λυ­θε­ΐ­ας. Ε­πί­σης θα αν­τι­κρού­σει ό­λες ε­κεί­νες τις α­πό­ψεις των φι­λο­σό­φων που έρ­χον­ται σε σύγ­κρου­ση με τη χρι­στι­α­νι­κή πί­στη. Θα πο­λε­μή­σει την α­θε­ΐ­α του Ε­πί­κου­ρου, την άρ­νη­ση του Α­ρι­στο­τέ­λη να α­πο­δε­χθεί την ύ­παρ­ξη θε­ϊ­κής προ­νοι­ας στον υ­πο­σε­λή­νιο χώ­ρο, θα χλευά­σει τον Πυ­θα­γό­ρα για τις η­θι­κές εν­το­λές του και θα α­σκή­σει κρι­τι­κή στους φι­λο­σό­φους για τις αν­τι­κρου­ό­με­νες α­πό­ψεις τους σχε­τι­κά με την ύ­παρ­ξη του Θε­ού. ● Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος θα αν­τι­πα­ρα­βά­λει στις φι­λο­σο­φι­κές δο­ξα­σί­ες τη χρι­στι­α­νι­κή α­πο­κά­λυ­ψη και θα υ­πο­στη­ρί­ξει ό­τι κά­ποι­ες α­πό τις α­πό­ψεις των φι­λο­σό­φων εί­ναι σω­στές, για­τί τις δα­νεί­στη­καν α­πό τους Ε­βραί­ους με τη με­σο­λά­βη­ση των Αι­γυ­πτί­ων. Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος α­κο­λου­θεί τον τρό­πο της μέ­λισ­σας, υι­ο­θε­τών­τας α­πό τα κεί­με­να των φι­λο­σό­φων ο,τι μπο­ρού­σε να συμ­βι­βα­στεί με τη χρι­στι­α­νι­κή η­θι­κή και δι­δα­σκα­λί­α. Η α­λη­θι­νή α­ρε­τή, για τον Θε­ο­δώ­ρη­το, βρί­σκε­ται μό­νον στον Χρι­στι­α­νι­σμό, και ό­χι στα φλη­να­φή­μα­τα και τις ε­ρε­σχε­λί­ες των αν­θρώ­πων. ● Στον πα­ρόν­τα τό­μο α­πο­δί­δον­ται στη νε­ο­ελ­λη­νι­κή οι τέσ­σε­ρις πρώ­τες δι­α­λέ­ξεις του Θε­ο­δώ­ρη­του: ● α. Πε­ρί πί­στε­ως. (­«­.­..α­πο­λο­γεί­ται για την πί­στη και την α­παι­δευ­σί­α των Α­πο­στό­λων, αν­τλών­τας τις α­πο­δεί­ξεις α­πό τους Έλ­λη­νες φι­λο­σό­φους»­). ● β. Πε­ρί αρ­χής (της μί­ας αρ­χής του κό­σμου). (­«­.­..α­πα­ριθ­μεί τις α­πό­ψεις σχε­τι­κά με την αρ­χή των πάν­των των ο­νο­μα­στο­τά­των Ελ­λή­νων σο­φών και ό­σων με­τά α­πό ε­κεί­νους ο­νο­μά­στη­καν φι­λό­σο­φοι και πα­ραλ­λη­λί­ζον­τας προς ε­κεί­νες την α­λη­θι­νή θε­ο­λο­γί­α του πα­λι­ό­τε­ρου α­πό ό­λους ε­κεί­νους Μω­υ­σή, αυ­τή α­πο­δει­κνύ­ει α­φ’ ε­νός την ψευ­δο­λο­γί­α ε­κεί­νων, α­φ’ ε­τέ­ρου α­να­δει­κνύ­ει α­πα­στρά­πτου­σα την α­λή­θεια της δι­κής του δι­δα­σκα­λί­ας»­). ● γ. Πε­ρί αγ­γέ­λων και των κα­λου­μέ­νων θε­ών και Πε­ρί των πο­νη­ρών δαι­μό­νων. (­«­.­..α­να­λύ­ει τι έ­χει μυ­θο­λο­γη­θεί α­πό ε­κεί­νους για τους λε­γό­με­νους α­πό τους Έλ­λη­νες δεύ­τε­ρους θε­ούς και τι μας δι­δά­σκει η Α­γί­α Γρα­φή για τις α­σώ­μα­τες κτι­στές φύ­σεις ώ­στε πά­λι με την πα­ράλ­λη­λη ε­ξέ­τα­ση να α­να­δει­χθεί και των δι­κών μας δογ­μά­των το α­ξι­έ­παι­νον και να κα­τα­φα­νεί των μυ­σα­ρών ε­κεί­νων μύ­θων η δυ­σμορ­φί­α και δυ­σω­δί­α»­). ● δ. Πε­ρί ύ­λης και κό­σμου. (­«­.­.. α­σχο­λεί­ται με την ύ­λη και τον κό­σμο και δεί­χνει ό­τι η δι­κή μας κο­σμο­θε­ω­ρί­α εί­ναι πο­λύ πιο κα­τάλ­λη­λη της πλα­τω­νι­κής») ● Α­να­φε­ρό­με­νος στον σκο­πό του έρ­γου του, ση­μει­ώ­νει στην Προ­θε­ω­ρί­α του ο Θε­ο­δώ­ρη­τος: ● «Εί­ναι λοι­πόν και­ρός, άν­δρες, να α­νι­χνεύ­σου­με την ί­δια τη ρί­ζα της α­λή­θειας. Και ό­πως ό­σοι προ­σπα­θούν να βγά­λουν χρυ­σο­με­τάλ­λευ­μα η αρ­γυ­ρο­με­τάλ­λευ­μα α­πό τη γη, ό­ταν βρουν μι­κρά ψήγ­μα­τα, α­κο­λου­θών­τας τα ε­ρευ­νούν ό­λες τις φλέ­βες και δεν παύ­ουν να τρυπουν μέ­χρι να βρουν τον πο­λύ χρυ­σό α­πό τον ο­ποί­ο δι­ε­σπά­ρη­σαν τα ψήγ­μα­τα έ­τσι και σεις πρέ­πει να α­κού­σε­τε τους λό­γους του Α­να­ξα­γό­ρα, του Πυ­θα­γό­ρα, του Πλά­τω­να και βέ­βαι­α και του Νου­μή­νιου και του Πλού­ταρ­χου και του Πλω­τί­νου και των άλ­λων και να ζη­τή­σε­τε την πη­γή α­πό την ο­ποί­α κά­ποι­α λί­γα εκ των ι­ε­ρών να­μά­των άν­τλη­σαν αυ­τοί και στό­λι­σαν τους λό­γους τους και εγ­κα­τα­λεί­πον­τας την πε­νί­α αυ­τών να πι­α­στεί­τε α­πό την α­πέ­ραν­τη σο­φί­α και να μά­θε­τε α­κρι­βώς α­πό ε­κεί­νη τι εί­ναι ποι­η­τής και τι ποί­η­μα και ποι­ά εί­ναι η α­ξί­α των α­ο­ρά­των δη­μι­ουρ­γη­μά­των και ποι­ά η χρη­σι­μό­τη­τα των ο­ρα­τών. Για­τί αν μά­θε­τε αυ­τό, δεν θα χω­ρί­σε­τε τον σε­βα­σμό προς τον Θε­ό σε πολ­λά μέ­ρη. αλ­λά τον αι­ώ­νιο και α­λη­θι­νό και Αυ­τόν που δώ­ρη­σε την ύ­παρ­ξη στα όν­τα α­πό την α­νώ­τα­τη α­γα­θό­τη­τά Του θα προ­σκυ­νή­σε­τε. έ­τσι, αν­τί ε­χθροί και αν­τί­πα­λοι, θα γί­νε­τε οι­κεί­οι και φί­λοι, και θα α­πο­λαύ­σε­τε, ως φί­λοι, πολ­λή παρ­ρη­σί­α. και σεις που χρει­ά­ζε­στε προς το πα­ρόν κα­θο­δή­γη­ση πολ­λούς α­πό τους πλα­νε­μέ­νους θα ο­δη­γή­σε­τε προς την α­λή­θεια».
Πε­ρι­ε­χό­με­να
Πρό­λο­γος του Ι­ω­άν­νη Γρ. Πλε­ξί­δα
Δρος Δογ­μα­τι­κής Θε­ο­λο­γί­ας
11
Θε­ο­δώ­ρη­τος Κύ­ρου
Ελ­λη­νι­κών πα­θη­μά­των θε­ρα­πευ­τι­κή
15
ΠΡΟ­ΘΕ­Ω­ΡΙΑ
17
ΔΙ­Α­ΛΕ­ΞΗ ΠΡΩ­ΤΗ
Πε­ρί Πί­στε­ως
21
ΔΙ­Α­ΛΕ­ΞΗ ΔΕΥ­ΤΕ­ΡΗ
Πε­ρί Αρ­χής
21
ΔΙ­Α­ΛΕ­ΞΗ ΤΡΙ­ΤΗ
Πε­ρί Αγ­γέ­λων και των κα­λου­μέ­νων θε­ών,
και Πε­ρί των πο­νη­ρών δαι­μό­νων
77
ΔΙ­Α­ΛΕ­ΞΗ ΤΕ­ΤΑΡ­ΤΗ
Πε­ρί­  Ύ­λης και Κό­σμου
105
ΕΥ­ΡΕ­ΤΗ­ΡΙΟ
Εν­νοι­ών και ο­νο­μά­των
125
Ει­σα­γω­γή
Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος, ε­πί­σκο­πος Κύρ­ρου ο τε­λευ­ταί­ος με­γά­λος εκ­πρό­σω­πος της αν­τι­ο­χεια­νής Σχο­λής, γεν­νή­θη­κε στην Αν­τι­ό­χεια της Συ­ρί­ας γύ­ρω στο 398 μ.Χ. Έ­λα­βε τη μόρ­φω­σή του σε μο­να­στή­ρια της πε­ρι­ο­χής, κον­τά στην Α­πά­μεια. Λέ­γε­ται μά­λι­στα ό­τι πα­ρα­κο­λού­θη­σε τα μα­θή­μα­τα του Θε­ό­δω­ρου Μομ­ψου­ε­στί­ας. Έ­γι­νε ε­πί­σκο­πος Κύρ­ρου, ύ­στε­ρα α­πό πι­έ­σεις και χω­ρίς ο ί­διος να το ε­πι­δι­ώ­ξει το 423 μ.Χ. Συμ­με­τεί­χε ε­νερ­γά στη ζω­ή της πό­λης πα­ρου­σι­ά­ζον­τας έν­το­νο κοι­νω­νι­κό έρ­γο, αλ­λά και αν­τι­αι­ρε­τι­κό α­γώ­να. Κα­τα­σκεύ­α­σε υ­δρα­γω­γεί­α, γέ­φυ­ρες και λου­τρά. Συγ­χρό­νως α­σχο­λή­θη­κε με τη συγ­γρα­φή, αλ­λά και με το ποι­μαν­τι­κό έρ­γο. Έ­γρα­ψε πλη­θώ­ρα έρ­γων με πε­ρι­ε­χό­με­νο ι­στο­ρι­κό, δογ­μα­τι­κό και ερ­μη­νευ­τι­κό. Πα­ράλ­λη­λα έ­γρα­ψε δέ­κα λό­γους για να υ­πε­ρα­σπι­στεί την ύ­παρ­ξη της θεί­ας πρό­νοι­ας κα­θώς και πολ­λές ε­πι­στο­λές. Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος ε­νε­πλά­κη στη νε­στο­ρια­νή έ­ρι­δα. Το 431 μ.Χ. στρά­φη­κε ε­ναν­τί­ον του Κύ­ριλ­λου Α­λε­ξαν­δρεί­ας, ε­νώ δύ­ο χρό­νια αρ­γό­τε­ρα πή­ρε ε­νερ­γό μέ­ρος στις προ­σπά­θει­ες που έ­γι­ναν για την έ­νω­ση ορ­θο­δό­ξων και μο­νο­φυ­σι­τών. Το φι­λε­νω­τι­κό σύμ­βο­λο της Ε­φέ­σου εί­ναι κα­τά πά­σα πι­θα­νό­τη­τα δι­κό του έρ­γο. Η σύ­νο­δος της Ε­φέ­σου (449 μ.Χ.­), η ο­ποί­α εί­ναι γνω­στή και ως λη­στρι­κή, τον α­να­θε­μά­τι­σε και τον ε­ξό­ρι­σε με τη δι­και­ο­λο­γί­α ό­τι κή­ρυτ­τε δύ­ο γιους στο πρό­σω­πο του Χρι­στού. Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος στρά­φη­κε στον Πά­πα Λέ­ον­τα τον Πρώ­το, ο ο­ποί­ος θε­ώ­ρη­σε την α­πό­φα­ση της Συ­νό­δου ά­κυ­ρη. Στη Σύ­νο­δο της Χαλ­κη­δό­νας (451 μ.Χ.) πή­ρε μέ­ρος ως ορ­θό­δο­ξος, α­φού α­να­θε­μά­τι­σε τον Νε­στό­ριο και τους ο­μο­φρο­νές του αν και ό­χι με ι­δι­αί­τε­ρη προ­θυ­μί­α. Με­τά τη Σύ­νο­δο της Χαλ­κη­δό­νας δεν έ­χου­με κα­μί­α πλη­ρο­φο­ρί­α για τη ζω­ή του. Αν και πέ­θα­νε εν κοι­νω­νί­α με τους ορ­θο­δό­ξους, γύ­ρω στο 460 μ.Χ., με­ρι­κά κεί­με­νά του κα­τα­δι­κά­στη­καν α­πό την Πέμ­πτη Οι­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δο το 553 μ.Χ. με το δι­ά­ταγ­μα του Ι­ου­στι­νια­νού Πε­ρί τρι­ών κε­φα­λαί­ων. Ελ­λη­νι­κών Πα­θη­μά­των Θε­ρα­πευ­τι­κή. Το συγ­κε­κρι­μέ­νο κεί­με­νο του Θε­ο­δώ­ρη­του, το ο­ποί­ο με­τα­φρά­ζε­ται στη δη­μο­τι­κή γλώσ­σα για πρώ­τη φο­ρά, εί­ναι έ­να α­πό τα ση­μαν­τι­κό­τε­ρα βυ­ζαν­τι­νά κεί­με­να. Με το κεί­με­νό του αυ­τό ο Θε­ο­δώ­ρη­τος θα στρα­φεί ε­νάν­τια στην αρ­χαί­α ελ­λη­νι­κή φι­λο­σο­φί­α και θα α­πορ­ρί­ψει κά­θε μί­α α­πό ε­κεί­νες τις φι­λο­σο­φι­κές σχο­λές, τα δόγ­μα­τα των ο­ποί­ων έρ­χον­ταν σε σύγ­κρου­ση με τη χρι­στι­α­νι­κή δι­δα­σκα­λί­α και πί­στη. Θα στρα­φεί ε­νάν­τια, για πα­ρά­δειγ­μα, στην α­θε­ΐ­α του Ε­πί­κου­ρου, θα πο­λε­μή­σει την άρ­νη­ση του Α­ρι­στο­τέ­λη για την ύ­παρ­ξη της θεί­ας πρό­νοι­ας, ε­νώ θα χλευά­σει τον Πυ­θα­γό­ρα για τις η­θι­κές εν­το­λές του και θα α­σκή­σει δρι­μύ­τα­τη κρι­τι­κή στις πολ­λές και αν­τι­κρου­ό­με­νες α­πό­ψεις των φι­λο­σό­φων σχε­τι­κά με την ύ­παρ­ξη του Θε­ού. Το κεί­με­νο του Θε­ο­δώ­ρη­του α­κο­λου­θεί, σε ο,τι α­φο­ρά στον τρό­πο γρα­φής και το ύ­φος, τον λό­γο του Με­γά­λου Βα­σι­λεί­ου προς τους νέ­ους ο ο­ποί­ος με τη σει­ρά του α­κο­λου­θεί τον Πλού­ταρ­χο. Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος θα αν­τι­πα­ρα­βά­λει στις φι­λο­σο­φι­κές δο­ξα­σί­ες τη χρι­στι­α­νι­κή α­πο­κά­λυ­ψη και θα υ­πο­στη­ρί­ξει ό­τι κά­ποι­ες α­πό τις α­πό­ψεις των φι­λο­σό­φων εί­ναι σω­στές για­τί τις δα­νεί­στη­καν α­πό τους Ε­βραί­ους με τη με­σο­λά­βη­ση των Αι­γυ­πτί­ων. Ο Θε­ο­δώ­ρη­τος α­κο­λου­θεί τον τρό­πο της μέ­λισ­σας, υι­ο­θε­τών­τας α­πό τα κεί­με­να των φι­λο­σό­φων ο,τι μπο­ρού­σε να συμ­βι­βα­στεί με τη χρι­στι­α­νι­κή η­θι­κή και δι­δα­σκα­λί­α. Η α­λη­θι­νή α­ρε­τή, για τον Θε­ο­δώ­ρη­το, βρί­σκε­ται μό­νον στον Χρι­στι­α­νι­σμο, και ό­χι στα φλη­να­φή­μα­τα και τις ε­ρε­σχε­λί­ες των αν­θρώ­πων.